Isparta, 23 Nisan 2020

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN KURULUŞUNUN 100. YILI İÇİN KISA BİR ÖZET SUNMAYA ÇALIŞIYORUM.

23 Nisan 1920’ye nasıl gelindi. İlgi duyanlar için kısa bir özet 
* 30 Ekim 1918 tarihinde Osmanlının idam fermanı olan Mondros Mütarekesi Rauf Orbay ve Reşat Bey tarafından imzalanır. 
* İstanbul’da padişahın ve meclisin üzerinde İngiliz hakimiyeti başlar. 
* Ordular terhis edildiği için İstanbul’a dönmek zorunda kalan subaylardan birisi de Mustafa Kemal Paşa’dır. Subay arkadaşları ile Minber diye bir dergi çıkarırlar. İşgallere karşı ne yapılacağı konusunda çareler aramaya başlarlar.
* Nisan ayında İngilizler Osmanlı hükümetinden Karadeniz’de özellikle Samsun’da işgal kuvvetlerine ve yerli Hristiyan halka karşı çetelerin dağıtılmasını ve silahların toplatılmasını isterler. Eğer bu yapılmazsa Samsun’u işgal edeceklerini bildirirler.
* Bir subay gönderilip devlet adına Samsun’dan başlamak üzere bölgedeki silahlı direnişin kırılması istenmektedir.
* Mehmet Vahdettin’in şehzadeliği döneminde Mustafa Kemal Paşa ile Berlin yolculuklarından dolayı aralarında bir hukuk oluşmuştur.
* Samsun’a görevlendirilecek en uygun kişi Mustafa Kemal Paşa’dır.
* Uzun pazarlıklar sonucu Mustafa Kemal Paşa görevi kabul eder. Mustafa Kemal Paşa kendisi tarafından belirlenen yetkilerin onaylanmasını ve dağıtılmayan tüm ordulara ve asayiş kuvvetlerine emir verebilme yetkisinin verilmesini ister ve kabul edilir. Ordu müfettişi yetkisi ile yola çıkar.
* Yolculuk Bandırma Vapuru ile yapılacaktır. İngilizlere bildirilir. İngilizler 16 Mayıs 1919 tarihinde yola çıkan vapuru Karadeniz’e çıkmadan önce durdurulur ve vapur tamamen aranır. Amaçları silah bulmak. Tabii bulunmaz. Mustafa Kemal Paşa’nın yanında giden personelin de isim listesi alınır. 
* Geminin geçiş izni olduğu için salınır. Gemi yola çıkar. 
* Gemi kontrol evrakları İngiliz komiserliğine ulaşınca kıyamet kopar.  İstanbul’daki işgali yöneten İngiliz komiseri adeta çıldırır. 
* Çünkü Samsun’a silahları toplamaya, çeteleri dağıtmaya giden Mustafa Kemal Paşa ile birlikte 18 adet subay da vardır… Bu subayların işi ne idi… 
* Bunların amacı silahlı direnişi kırmak değil, başkaldırı organizesi olduğu hemen düşünülür ve Bandırma vapurunun durdurulup geri döndürülmesi emri verilir… Hızlı bir şeklide gemiler takibe koyulmak için yola çıkarlar. 
* Allah yardım eder, çıkan bir sis ile gemi takip edilemez. Mustafa Kemal Paşa geminin oldukça kıyıdan gitmesini söyler. Denizaltılardan torpido atılma ihtimali göz önünde bulundurulur. 
* Bandırma gemisi kıyı boyunca İnebolu’ya, Sinop’a ve 19 Mayıs’ta da Samsun’a ulaşır. 
* Hemen toplantılar yapılır. Direnişçiler dinlenir. Çetelere sivil halka dokunmamaları sadece işgalci çetelere karşı mücadele edilmesi söylenir. 
* Samsun’da çok casus olduğu için Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları 25 Mayıs’ta hemen Havza’ya geçerler. Çalışmalarını orada sürdürmek isterler. 
* Havza halkı 4500 gençten oluşan bir serdengeçti teşkilatı kurarlar ve Mustafa Kemal’e emrinde olduklarını bildirirler. 
* 30 Mayıs Cuma günü Havza Yörgüç Paşa Camisinde bu 4500 kişi ile bir Cuma namazı kılınır ve ardından tüm havzalıların katılımı ile bir miting yapılır, İzmir’in işgali protesto edilir. 
* Britanya (İngiliz) işgal kuvvetleri komutanı George Milne Damat Ferit hükümetine Mustafa Kemal’in derhal geri çağrılması emrini verir. 
* Mustafa Kemal Paşa geri çağrılır ama o geri dönmez. Hemen Kazım Karabekir Paşa’ya ve diğer paşalara bilgi verir. Gerekirse ordudan ayrılacaktır. 
* 13 Haziran tarihinde Amasya’ya geçerler. Amasya’da yanındaki arkadaşları ve İstanbul’dan gelen Rauf Bey ve Ali Fuat Paşa ile uzun uzun istişareler yapılır. 
* Vatanın kurtuluşu için kurulan ayrı ayrı faaliyet gösteren Anadolu ve Trakya Müdafaayı Hukuk Cemiyetlerinin birleştirilmesini ve tek merkezden mücadele edilmesi kararlaştırılır. 
* 21-22 Haziran tarihinde Mustafa Kemal Paşa, Rauf Paşa, Ali Fuat Paşa, Ali Fethi Paşa Amasya genelgesini hazırlarlar. Erzurum’dan Kazım Karabekir Paşa ve Adana’dan Cemal Paşa ve Edirne’den Cafer Tayyar Paşa da telgrafla bu bildiriye imza koyarlar Amasya genelgesi yayınlanır. 
Bu genelgenin sadece üç maddesini aktarıyorum. Sizler diğer maddelerini lütfen internetten bulup okuyun. Çok önemli. 
– -Vatanın bütünlüğü milletin istiklali tehlikededir. 
– -Milletin bağımsızlığını yine milletin azmi ve kararı kurtaracaktır. 
– -Erzurum Kongresinden sonra Sivas’ta ulusal bir kongre toplanacak. Bu kongreye her sancaktan halkın güvenini kazanmış belediyeler ve cemiyetlerce belirlenen 3 kişi katılacak. 
* Kazım Karabekir Paşa Mustafa Kemal Paşa’yı Erzurum Kongresine davet eder. Davete icabet edilir. 
* Mustafa Kemal Paşa’ya devamlı geri dönmesi emri tebliğ edilince Askerlikten ve ordu müfettişliğinden istifa eder ve istifasını İstanbul’a iletir. Artık sivildir. 
* Bu esnada İngiliz baskıları ile Damat Ferit hükümeti Mustafa Kemal Paşa’nın tutuklanarak İstanbul’a gönderilmesi emrini Kazım Karabekir Paşa’ya iletirler. 
* Burası Çok ilginç: Biraz uzun olacak ama yazayım: 
* Askerlikten İstifa eden Mustafa Kemal Paşa Kazım Karabekir Paşa’nın kendisine vereceği bir görevi kabullenip Milli Mücadele içerisinde yer almayı düşünmektedir. 
* İstanbul’dan gelen tutuklama emrinden Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey’in de haberleri olur. Bu esnada Kazım Karabekir’in bir bölük Asker ile gelmekte olduğu bildirilir. Mustafa Kemal Paşa Rauf Bey’e “BURAYA KADARMIŞ RAUF, MİLLİ MÜCADELE BAŞLAMADAN BİTECEK” der. Artık tutuklanıp İstanbul’a gönderileceğinden emindir. 

* Kazım Karabekir içeri girer ve Mustafa Kemal Paşa’ya asker selamı verir. “Sizin tutuklama emriniz geldi. Ben dün olduğu gibi bugün de tüm ordumla birlikte emrinizdeyim Paşam. Korunmanız için de bir bölük asker görevlendirdim” der.
* Bu an Milli Mücadelenin temellerinin perçinlendiği andır. 
* Ardından Erzurum Kongresi başlar. Mustafa Kemal Paşa’nın kongreye katılma hakkı yoktur, çünkü Kongreye sadece doğu vilayetleri ve Trabzon sancağı delegeleri katılabilirler. 
* Hemen Erzurum delegeleri Binbaşı Kazım Bey ve Cevat bey Erzurum delegeliğinden istifa ederler. Boşalan iki üyeliğe Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey Erzurum delegesi olarak kaydolurlar. 
* Mustafa Kemal Paşa’nın giyecek sivil elbisesi yoktur. Emanet bir elbise bulunur onunla kongreye katılır. 
* Kongre başkanlığına Mustafa Kemale Paşa seçilir. 
* 23 Temmuz 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında yapılan Erzurum Kongresinde Misaki Milli kararları tüm delegelerce kabullenilir. Artık kurtuluş ateşi tüm doğu vilayetlerini saracaktır. 
* Ardından 4-11 Eylül tarihleri arasında da Sivas Kongresi yapılır. Erzurum kongresi sadece Doğu Vilayetleri için toplanmış olduğu için bir de Tüm Yurdu kapsayacak kongrenin yapılmasına 21 -22 Haziran tarihinde Amasya genelgesi ile karar verilir. 
* Sivas Kongresi ile Vatanın bölünmez bir bütün olduğu ve misakı milli sınırları tekrar vurgulanır… Her yerde Milli kuvvetler kurulacaktır. 
* Önce 6 kişilik daha sonra ilave ile 15 kişilik bir temsilciler heyeti seçilir. Bu kurulacak meclisin ilk adımıdır. Milli meclis kurulana kadar Heyeti Temsiliye karar mercii olur. 
* Çalışmalar Sivas ve Amasya arasında sürer. İstanbul hükümeti ile Amasya’da çok görüşmeler yapılır. Sonra İstanbul dışında işgalcilerden uzak Anadolu’da meclis toplanması fikri tartışılır. 
* 1919 Kasım aralık aylarında seçimler yapılır. Bu seçimlerde Mustafa Kemal Paşa Erzurum Mebusu olarak seçilirler. 
* Seçilen Mebuslar İstanbul’da toplanır. Mustafa Kemal Paşa bu toplantıya gitmez.
* Misakı Milli Meclisi Mebusanda da kabul edilir. Bu İngilizlerin hoşuna gitmez ve 16 Mart 1920’de kendi kontrollerindeki İstanbul’u resmen işgal ederler. Meclisi basarlar. Vekillerin çoğunu Malta’ya sürgün ederler. 
* Daha sonra İngilizlerin isteği ile Meclis padişah tarafından feshedilir ve Damat Ferit yeniden hükümete getirilir. 
* Mustafa Kemal Paşa Heyeti temsiliye adına tüm vilayetlere Ankara’ya 5’er temsilci göndermelerini bildirir. 
* İstanbul’dan da 90 Vatansever eski vekil Ankara’ya gelirler. 
* Devlet memuru, din adamı, asker, sivil meslek erbabı gibi halk temsilcilerinden oluşan 338 kişilik mebus Ankara’da toplanır. 
* 23 Nisan 1920 Cuma günü Hacı Bayram Camisinde kılınan Cuma namazının ardından dualar eşliğinde Büyük Millet Meclisi açılır. 
* 24 Nisan’da Meclis Başkanlığına Mustafa Kemal Paşa seçilir. 
* Ülkenin mukadderatı konusunda tek yetki sahibi Millet Meclisi olacaktır. 
* 8 Şubat 1921 tarihinde de Büyük Millet Meclisinin adı Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak değiştirilir. 
Kısaca bu kadar özetleyebildim… 
Bu meclis daha sonra Mustafa Kemal Paşa’nın komutanlığında kurtuluş savaşının sevk ve idaresini üslenir… 
Sonrası mı… Haydin hep beraber araştıralım ve ulaştığımız bilgileri paylaşalım… 
Günümüze kadar süren müthiş bir serüven var… Kurtuluş savaşı ve sonrası, yeniden doğuş, toparlanmalar, savrulmalar, ayağa kalkmalar, tökezlemeler, sadakatler, ihanetler, takdirler, inkarlar… vs. vs.  
Herkese en içten saygılar, selamlar…
Muammer Çelik
Isparta, 23 Nisan 2020

Bilgileri özetlediğim Kaynak: 
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Hayatı 
Kitap 760 Sayfa, Ama fiyatı ucuz: 30 TL 
Yayınevi: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 4. Baskı, 2017  
Isbn: 978-975-16-1620-13